Znaczenie nowej generacji opatrunków w mechanicznej metodzie oczyszczania ran oraz zapobieganie ich kontaminacji i infekcjom

 

Opatrunki, które aktualnie dostępne są na rynku medycznym, mają najróżniejsze cechy. Umożliwiają bezbolesną zmianę, zapewniają utrzymanie ciepła, pochłaniają wydzielinę, działają bakteriobójczo. Dlatego też mają ogromne znaczenie w chirurgicznym zaopatrzeniu ran, przewlekłych jak i ostrych. Dzięki innowacyjnym technologiom zastosowanym w procesie produkcyjnym mogą one wyprzedzać i wzmacniać działania chirurgiczne, łagodzić ich skutki oraz zapobiegać ewentualnym powikłaniom pooperacyjnym.

Opatrunek jako element wyprzedzający, znoszący konieczność postępowania chirurgicznego

Opatrunki nowej generacji zwane także specjalistycznymi, dzięki swoim funkcjom mogą wyprzedzić działanie chirurga. Adekwatna diagnostyka rany, polegające na określeniu stopnia zaawansowania, głębokości, obecności zanieczyszczeń i zakażenia tkanek w ranie, znajomości stanu ogólnego, odżywienia a nawet możliwości finansowych pacjenta, umożliwia pielęgniarce zastosowanie opatrunku, który zapewni wszystkie możliwe pozytywne efekty działania na ranę. Omawiane zaopatrzenie działa bakteriobójczo, zapobiega lub niweluje możliwość wystąpienia zapalenia w ranie. Może przyśpieszyć proces gojenia poprzez pobudzenie ziarninowania. Właściwości wiążące działają na zanieczyszczenie i wysięk, zmniejszą je, przez co  umożliwią ich kontrolowanie.

Rana z obecnymi tkankami martwiczymi nie musi wymagać interwencji chirurga w celu opracowania. Zastosowanie opatrunku lub żelu rozpuszczającego martwiczo zmienione tkanki daje możliwość na oczyszczenie bez interwencji chirurga. Trwa to dłużej niż zastosowanie skalpela, jednak korzyści płynące z kilku zmian opatrunku są znamienne dla rany. Tkanki nie doznają urazu mechanicznego, niweluje się możliwość uszkodzenia zdrowych tkanek otaczających ranę, czy można mówić o większej precyzji oczyszczenia? Tak, ponieważ autolityczne oczyszczenie rany jest najkorzystniejsze ze względu na rozpuszczenie tkanek martwiczych, unikniecie bólu towarzyszącemu interwencji chirurgicznej, a przede wszystkim lęku przed nią odczuwanego przez pacjentów. Dlatego tam gdzie można sobie na to pozwolić poprawnym jest stwierdzenie o wyprzedzaniu interwencji chirurgicznej.

 

Postępowanie opatrunkowe, jako czynnik wzmacniający interwencję chirurga

Zdarzają się sytuacje, gdy rana wymaga interwencji chirurga. Jest tak w sytuacji, gdy rana jest ostra, wymaga opracowania i zszycia brzegów w celu zapewnienia gojenia poprzez rychłozrost. Są to również rany urazowe, takie jak złamanie otwarte, rany powłok brzusznych, rany głowy oraz powierzchowne rany skóry na całym ciele.

Po opracowaniu brzegów i oczyszczeniu dna rany oraz zbliżeniu brzegów, chirurg potrzebuje materiałów opatrunkowych, które pomogą mu jak najlepiej wzmocnić proces leczniczy rany. Ważne jest by zapewnić ranie optymalną temperaturę, osłonić ją przed czynnikami zewnętrznymi, wspomódz ewakuację wydzieliny wysiękowej, powstającej w dnie rany. Najkorzystniejszymi są opatrunki o zwiększonej chłonności, zabezpieczające skórę wokół, uniemożliwiając jej macerację przez wysięk. Istotne jest również zapewnienie bezbolesnych zmian opatrunków, by nie zakłócać procesów leczniczych poprzez dodatkowe drażnienie rany. Bardzo ważnym problemem występującym głównie w przypadku zabiegów ortopedycznych jest wystąpienie pęcherzy na skórze wokół miejsca operowanego. Przyczynami ich powstawania mogą być:

• możliwość przesuwania się względem siebie warstw skóry i opatrunku w długim okresie czasu,
• obrzęk tkanek występujący po zabiegu wokół miejsca operowanego oraz powodowany przez wcześniejszy uraz,
• sposób zaopatrzenia rany oraz typ zastosowanego opatrunku,
• wystąpienie problemów skórnych szczególnie u osób w starszym wieku.

Wystąpienie pęcherzy w obrębie miejsca operowanego podnosi ryzyko zakażenia. Może to spowolnić gojenie, wydłużyć pobyt w szpitalu, co niesie za sobą duże koszty, powiększenie stresu pacjenta oraz jego wtórną kolonizację drobnoustrojami chorobotwórczymi. Pęcherze pooperacyjne to dodatkowa praca zespołu terapeutycznego, dodatkowe zmiany opatrunków i opóźniony powrót pacjenta do domu.

Stosowana do tej pory na salach operacyjnych ogólno dostępna i tania gaza ma wiele wad, miedzy innymi trudność w dopasowaniu się do kształtu ciecia chirurgicznego. Kontakt z raną w okolicach ruchomych stawów jest utrudniony. Gaza przywiera do tkanek, przez co istnieje problem z jej usunięciem, a pochłanianie wysięku zmusza personel do częstszych zmian opatrunku. Materiał ten może przywierać do szwów, staplerów czy tez drenów, przez co zwiększa negatywne odczucia pacjenta. Opisywany opatrunek nie wykazuje dużej zdolności do ochrony przed kontaminacją miejsc operowanych. Dlatego też potrzebne jest zmniejszenie zmian opatrunków do niezbędnego minimum. Korzystnym jest odchodzenie od tradycyjnych gazowych opatrunków na rzecz opatrunków nowej generacji.

W przypadku zabiegów ortopedycznych takich jak endoprotezoplastyka stawów kolanowego i biodrowego oraz kardiochirurgicznych sprawdza się „Technika Jubilee”. Pozwala ona zapobiegać powyższym powikłaniom związanym ze stosowaniem tradycyjnych opatrunków. Opisywana technika została opracowana w Golden Jubilee National Hospital, Clydebank w Glasgow. Jej istotą jest zastosowanie opatrunków hydrowłóknistych Aquacell i Aquacell Ag oraz opatrunków hydrokoloidowych lub folii poliuretanowej. Metoda ta składa się z następujących kroków [13]:

1.         Staranne oczyszczenie rany i jej brzegów w warunkach bloku operacyjnego lub oddziału.

2.         Zastosowany opatrunek hydrowłóknisty składa się 4 - krotnie tak by uzyskać opatrunek dłuższy od rany o 1 – 2 cm. Jeśli rana jest długa to stosuje sie w ten sposób kilka opatrunków, musza one jednak zachodzić na siebie na odcinku 1 cm.

3.        Opatrunek hydrowłóknisty pokrywa się opatrunkiem hydrokoloidowym, w przypadku długich ran jest to kilka opatrunków, zachodzą one na siebie na min. 1 – 2 cm. Hydrokoloid należy zakładać od środka na zewnątrz by wyeliminować powietrze spod opatrunku. Nie wolno rozciągać go czasie aplikacji. Jeśli opatrunek zakładany jest na okolicę stawu kolanowego, staw powinien być zgięty.

4.        Dreny zaopatruje się w sposób analogiczny, owija sie go opatrunkiem hydrowłóknistym złożonym 4 – krotnie, okleja się hydrokoloidem. Należy tak umiejscawiać dren, by umożliwić niezależne zmiany opatrunków.

5.        Zmiana opatrunków wskazana jest, gdy opatrunek hydrowłóknisty jest przesiąknięty.

Aktualnie na rynku polskim pojawił się opatrunek, który łączy w sobie wymienione wyżej opatrunki stosowane w „Technice Jubilee”. Jest to Aguacel surgical i Aguacel Ag surgical. Aplikacja jest prostsza i mniej pracochłonna. Można jej dokonać w każdych warunkach. Alternatywa dla tej metody mogą być gotowe plastry z materiałem opatrunkowym takie jak: Fixopore S, Cosmopore E, Primapore oraz odpowiedniki na bazie folii poliuretanowej i opatrunków ze srebrem. Dobór opatrunku jest uzależniony od możliwości finansowych pacjenta jak również zaopatrzenia aptek.

 

Rys Zastosowanie „Techniki Jubilee”, Źródło: ConvaTec

 

 

 

Rana pooperacyjna, stan po rewizyjnej alloplastyce stawu biodrowego, 4 doba od zabiegu, Źródło: zbiory własne

 

 

Zaopatrzenie tej samej rany opatrunkiem Aquacel Ag surgical w 4 dobie od operacji, Źródło: zbiory własne

 

 

Postępowanie opatrunkowe, jako czynnik łagodzący negatywne skutki interwencji chirurga

Interwencja chirurga w ciało człowieka jest zawsze doznaniem traumatycznym nie tylko ze względu na ból fizyczny, jest to również przykre doznanie psychiczne. Każdy z nas boi się takiej interwencji. Pacjenta z raną przewlekła, która wymaga oczyszczenia metodą mechaniczną czeka kontakt z chirurgiem. Należy dołożyć wszelkich starań by trauma, jakiej doznaje pacjent w czasie takiej konfrontacji była jak najmniejsza, jak najmniej boleśnie i źle pamiętana przez chorego. Udaje się to dzięki zastosowaniu opatrunków nowej generacji. W przypadku planowanego zabiegu chirurgicznego  z zakresu ortopedii, chirurgii ogólnej, kardio i torakochirurgii pacjenci również skazani są na swego rodzaju traumę pourazową, dlatego jak najlepsze zaopatrzenie miejsca operowanego daje gwarancję zmniejszenia dolegliwości bólowych, ograniczenie możliwości wystąpienia powikłań oraz w miarę szybki i sprawny proces gojenia tej rany.

W przypadku planowanych zabiegów operacyjnych opatrunki powinny być dostosowane do ran powstałych w ich wyniku, czyli zapewnić utrzymanie temperatury, ponieważ efektywne gojenie rozpoczyna się w temperaturze powyżej 37ºC, wydzielina z rany jest odprowadzana do struktur opatrunku, nie tworzy się na ranie warstwa dająca pożywkę mikroorganizmom, a wilgoć odprowadzana nie powoduje maceracji skóry. Likwidacja niebezpiecznych czynników zewnętrznych przynosi bardzo dobre efekty w procesie leczenia. Jeśli dodatkowo istnieje możliwość, że miejsce operowane i skóra wokół mogły być skolonizowane lub kwalifikujemy pole operacyjne do czysto -skażonego bądź skażonego, zastosowanie opatrunków z zawartością srebra, bądź innych środków bakteriobójczo czynnych umożliwia skuteczną walkę z możliwym zakażeniem, eliminuje wysięk z rany wraz z drobnoustrojami patogennymi, a co za tym idzie niweluje możliwość rozwoju poważnego zakażenia oraz długiego pobytu pacjenta w szpitalu pociągającego za sobą finansowe straty.

 

 

Rys 22 Rana pooperacyjna w 3 dobie po alloplastyce stawu biodrowego, widoczne zmiany na skórze, obrzęk, rana po pęcherzu skórnym, skóra jest napięta i błyszcząca, Źródło: zbiory własne

 

 

Rys 23. Ta sama rana po zastosowaniu opatrunku Aquacel surgical, zmiana opatrunku po 4 dniach, Źródło: zbiory własne