Fazy gojenia ran

1.      ZAPALNA (WYSIĘKOWA) - polegająca na zatamowaniu krwawienia

i oczyszczeniu rany, zwana jest też fazą oczyszczania, do jej rozpoczęcia dochodzi w momencie zranienia. Czas trwania tej fazy to około 3-4 dni, krwawienie

i krzepnięcie krwi w warunkach fizjologicznych kończy się po około 10 minutach. W zależności od wielkości uszkodzonych naczyń jego nasilenie może być różne. Zatrzymanie krwawienia może wymagać czasem udziału osób udzielających pierwsze pomocy. Główną rolę w tej fazie odgrywają trombocyty i czynniki krzepnięcia. Stan zapalenia jest kompleksową reakcją obronną, jej celem jest eliminacja lub dezaktywacja czynników szkodliwych, oczyszczenie tkanek

i przygotowanie ich do kolejnych procesów proliferacji. „ROPA” jest produktem ubocznym „sprzątania” rany. Komórki fazy zapalnej to:

·               LEUKOCYTY pojawiające się w ranie po około 2-4 godzin od zranienia, posiadają one zdolność do fagocytozy komórek, które uległy uszkodzeniu, obcych dla ustroju materiałów (martwaki), oraz drobnoustrojów. Gromadzenie leukocytów zostaje przerwane około 3 dnia od zranienia, gdy rana jest „czysta”, wtedy też faza zapalenia zbliża się ku końcowi. Gdy dochodzi do powstania infekcji, dopływ leukocytów jest utrzymany, fagocytoza ulega wzmocnieniu, faza ta wydłuża się, a wyniku dochodzi do wydłużenia czasu gojenia rany.

·               GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE - wydzielają one do rany substancje wywołujące zapalenie, są to tzw. CYTOKINY (TNF - α, interleukiny, mają zdolność do fagocytozy, uwalniają rozszczepiające białko enzymy – Proteinazy, które mają za zadanie usuwać uszkodzone i nieżywotne elementy macierzy pozakomórkowej.

·               MAKROFAGI – do ich powstania dochodzi po około 24 godzinach z przybyłych do obszaru rany Monocytów. Ich zadaniem jest kontynuacja fagocytozy, ingerują również wybitnie w proces oczyszczania rany przez wydzielenie cytokin i czynników wzrostu.

W tej fazie ważny jest TLEN, niezbędny w procesie fagocytozy. Odpowiednie dostawy tlenu tkankowego gwarantują skuteczną ochronę rany przed rozwojem zakażenia.

Reakcje zapalne występują w każdej ranie, ich nasilenie zależy od stopnia zanieczyszczenia rany. Jeśli rana wymaga usunięcia dużej ilości tkanek martwiczych, drobnoustrojów, martwaków z jej dna to procesy te nasilają się.

Cechy charakterystyczne dla zapalenia to:

- zaczerwienienie – rubor,

- ocieplenie – calor,

- obrzęk – tumor,

- ból – dolor.

2.             PROLIFERACYJNA – tkanka ziarninowa odbudowuje się, zwana też fazą ziarninowania. Do jej rozpoczęcia dochodzi około 4 dnia od momentu powstania rany, jej główny cel to tworzenie nowych naczyń krwionośnych i wypełnianie ubytków tkanką ziarninową. Przebieg tej fazy uzależniony jest przede wszystkim od zaopatrzenia rany i obszaru przyrannego w krew, tlen i substancje odżywcze, umożliwiają to nowopowstające naczynia krwionośne. Naczynia te powstają poprzez „wychodzenie” z nieuszkodzonych naczyń krwionośnych w kierunku brzegów rany.  Komórki tej fazy to:

·               FIBROBLASTY – wytwarzają one prekursory kolagenu, elastyny i proteoglikanów. Prokolagen na zewnątrz komórki przeistacza się w kolagen stopniowo dojrzewający do włókien i nadaje tkankom wytrzymałość. W procesie gojenia się rany część fibroblastów przekształca się w miofibroblasty, co powoduje obkurczenie się rany.

·               TKANKA ZIARNINOWA – podczas prawidłowo zachodzącej granulacji jej powierzchnia jest wilgotna lśniąca o kolorze łososiowo czerwonym.

3.             RÓŻNICOWANIA – dochodzi w niej do dojrzewania, bliznowace i epitelializacji naskórka (zachodzi proces naskórkowania). Zaczyna się ona przeciętnie między 6 a 10 dniem dojrzewania kolagenowych włókien. Dochodzi do ściągania się brzegów rany, zawartość wody i naczyń w tkance ziarninowej ulega zubożeniu, dochodzi do jej utrwalenia i przeobrażenia w tkankę bliznowatą, która nigdy nie uzyska właściwości nieuszkodzonej tkanki. Epitelizacja jest ściśle powiązana  z ziarninowaniem. Ziarnina wysyła sygnały chemotaktyczne niezbędne w migracji nabłonków brzeżnych, stanowi jednocześnie wilgotną powierzchnię poślizgową ułatwiającą tę migrację. Proces ten polega na tworzeniu nowych komórek przez mitozę oraz wzrost komórek od brzegów rany. Jest to faza kończąca gojenie rany.